به‌بهانه درگذشت اندرو ریپین

دوشنبه ـ 22 آذر 95

اندرو ریپین، قرآن‌پژوه نامدار انگلیسی‌ـ‌کانادایی، در واپسین روزهای ماه نوامبر در اثر سرطان مغز در سن 66 سالگی در ویکتوریای کانادا درگذشت. ریپین در دو سال پایانی عمرش با همکاری عبدالله سعید، استاد مالدیوی مطالعات اسلامی دانشگاه ملبورن، پروژه‌ای مفصل با موضوع «مواجهه با رهیافت‌های تاریخی و انتقادی به قرآن در جهان اسلام» را در دست انجام داشت که ایران نیز یکی از کشورهای موضوع تحقیق در این پروژه بود، اما بیماری‌ و دلایلی دیگر مانع سفر او به ایران در سال گذشته شد و مرگ او این پروژه را ناتمام گذاشت. ریپین محققی فعال در عرصه مطالعات اسلامی بود و عمده آثار منتشرشده او به قرآن و تفسیر اختصاص داشت. تلاش‌ها و پژوهش‌های او در تثبیت مطالعات آکادمیک قرآنی در عرصۀ بین‌المللی سهمی به‌سزا داشتند و بیشتر محققان نسل جدید در حوزه مطالعات قرآنی وام‌دار این تلاش‌ها و پژوهش‌هایند. ریپین علاوه بر ویراستاری و نگارش کتاب‌ها و مقاله‌های متعدد، سرپرستی چندین مجموعه‌ و پروژه بزرگ علمی را نیز بر عهده داشت و ازجمله عضو هیئت ویراستاری دائرةالمعارف قرآن (لیدن، 2001-2006) بود. جشن‌نامه‌ای به‌افتخار ریپین و حاوی حدود بیست مقاله اهدایی به او به‌همت مجید دانشگر و ولید صالح در انتشارات بریل آماده شده است که به زودی منتشر خواهد شد.

بخشی اندک از نوشته‌های پروفسور اندرو ریپین به فارسی ترجمه شده‌اند. ترجمه مقاله «تفسیر» او در ویرایش دوم دائرةالمعارف اسلام (2000) و ویراستاری و ترجمه کتاب «رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن» (1988) او به‌ترتیب یکی از اولین و آخرین کارهای من تا به امروز در حوزۀ مطالعات قرآنی بوده است. سال گذشته و در اثنای آماده‌سازی کتاب رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن (انتشارت حکمت، 1394)، ریپین با مهربانی پیشنهاد نگارش یادداشتی بر نسخه ترجمه‌ فارسی کتابش را پذیرفت و متنی را در قالب چند پاراگراف در باب کتابش و وضع مطالعات قرآنی نوشت. در اینجا و به بهانه درگذشت او، پاراگراف آغازین و واپسین این متن را بازنشر می‌کنم. روحش شاد و یادش گرامی باد.

«مقالات گردآمده در کتاب رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن با وجود گذشت زمانی نسبتاً طولانی اهمیت و جایگاه خود را حفظ کرده‌اند و در محافل پژوهشی همچنان ارزشمند تلقی می‌شوند. ترجمه فارسی این کتاب گواهی بر این واقعیت است و از مهرداد عباسی بسیار سپاسگزارم که مقالات این کتاب را در دسترس خوانندگان و علاقه‌مندان خارج از دنیای انگلیسی‌زبان قرار داد. تحول واقعی در حوزة مطالعات قرآن و تفسیر تنها زمانی رخ خواهد داد که محققان سراسر جهان با علایق و دغدغه‌هایی مشترک به‌نحو فزاینده‌ای به گفتگو و تبادل نظر بپردازند؛ ترجمه کتاب‌ها و مقاله‌های تحقیقی جدید از زبان‌های اروپایی به زبان فارسی و از زبان فارسی به زبان‌های اروپایی در ایجاد این گفتگوهای پردامنه میان محققان امری ضروری و اساسی است.

...

امیدوارم خوانندگان ایرانی دریابند که مقالات این کتاب حاکی از ظهور دوره‌ای جدید در تحقیقات غربیان درباره اسلام است که در پی مشارکت در فهم تاریخ و درک عمق و گستره تعالیم اسلامی از گذشته تا به امروز است. به‌‌رغم اختلاف در پیش‌فرض‌های نویسندگان مقالات، که بی‌تردید ناشی از تفاوت زمینه‌های علمی و فرهنگی آنهاست، امیدوارم که خوانندگان کتاب حاضر توجه داشته باشند که نتایج پژوهش‌های همه نویسندگان بصیرت‌هایی مهم و ارزشمند برای مطالعه اسلام و به‌ویژه تفسیر قرآن فراهم می‌آورند.»